Rzeczoznawca majątkowy jest osobą legitymującą się uprawnieniami zawodowymi do dokonywania szacowania wartości nieruchomości. Jest osobą zaufania publicznego, w związku z tym tworzone przez niego wyceny, w postaci operatów szacunkowych, są wiążące i wiarygodne. Prowadzenie działalności zawodowej jako rzeczoznawca majątkowy bez posiadania stosowanych wymaganych prawem uprawnień, zagrożone jest karą grzywny, aresztu, a nawet ograniczenia wolności.
W zakresie podejmowanych działań, które ogólnie można sklasyfikować jako szacowanie wartości nieruchomości, rzeczoznawca dokonuje oceny najbardziej prawdopodobnej ceny jaką konkretna nieruchomość mogłaby uzyskać na danym rynku w określonych warunkach rynkowych. Poza wartością nieruchomości ma on również prawo do dokonywania wyceny maszyn i urządzeń trwale z gruntem związanych, przy czym dotyczy to wszystkich rodzajów nieruchomości i ich części składowych bez względu na ich lokalizację, przeznaczenie, a także podmiot własności. Wycenie przez rzeczoznawcę podlegają również prawa związane z nieruchomością, w tym prawo własności, prawo użytkowania wieczystego, ograniczone prawa rzeczowe, tj. zastaw, hipoteka czy służebności, a także inne prawa zobowiązaniowe. Ponadto określa on wartość szkód lub nakładów dotyczących nieruchomości oraz jej części składowych.
W zakresie jego działalności leży więc określenie, w formie operatu szacunkowego, wartości rynkowej nieruchomości, wartości odtworzeniowej, wartości bankowo-hipotecznej oraz katastralnej nieruchomości. Wycena może przybrać charakter szczególny, w którym pod uwagę będą brane inne czynniki, tj. wartość nieruchomości dla indywidualnych potrzeb inwestora, koszt odtworzenia obiektów budowlanych, koszt odtworzenia drzewostanów leśnych lub zadrzewień, plantacji kultur wieloletnich, zasiewów i upraw. Wszystkich tych czynności rzeczoznawca zobowiązany jest dokonywać z poszanowaniem prawa, zgodnie z obowiązującymi w tym zawodzie standardami, z kodeksem etyki zawodowej, z zachowaniem szczególnej staranności oraz w sposób obiektywny i niezależny.
Rzeczoznawca niewypełniający należycie, z uwzględnieniem powyższych zasad swoich obowiązków, może ponieść odpowiedzialność z tego tytułu. Mogą zostać wobec niego orzeczone następujące kary: upomnienie, nagana, zawieszenie uprawnień zawodowych na okres od 3 miesięcy do roku, zawieszenie uprawień zawodowych do czasu ponownego złożenia egzaminu z wynikiem pozytywnym, pozbawienie uprawnień zawodowych z możliwością ponownego ubiegania się o ich uzyskanie, pozbawienie uprawnień zawodowych z możliwością ubiegania się o ich ponowne nadanie po upływie 3 lat od dnia ich pozbawienia. Należy przy tym pamiętać, że odpowiedzialność rzeczoznawca może ponieść wyłącznie z powodu niedostosowania się do obowiązków wymienionych w art. 158 i 175 ustawy o gospodarce nieruchomościami, np. przez wykonywanie czynności niezgodnie z zasadami wynikającymi z przepisów prawa i standardów zawodowych, a także zasadami etyki oraz bezstronności w dokonywaniu oceny.